(੧)
ਹਰ ਗੁਰਸਿੱਖ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣਾ ਤੇ ਬਾਣੀ ਬਾਣੇ ਨਾਲ
ਜੁੜਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬੀਬੀਆਂ ਲਈ ਸਿਰ ਤੇ ਦਸਤਾਰ ਬੰਨ੍ਹਣੀ ਤੇ ਪੰਜ ਕਕਾਰੀ ਰਹਿਣਾ
ਹੈ।
(੨)
ਬੀਬੀਆਂ ਲਈ ਵਿਦਿਆ ਪੜ੍ਹਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਿੰਨਾ
ਚਿਰ ਬੀਬੀਆਂ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਵਿਦਿਆ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਨਗੀਆਂ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਉੱਨਤੀ ਨਹੀਂ
ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਇਸ ਕਾਰਜ਼ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਭਸੌੜ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀਆਂ ਲਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੁਫ਼ਤ ਸਕੂਲ
ਤੇ ਬੋਰਡਿੰਗ ਖੋਲ੍ਹ ਲਿਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੁਨਿਆਵੀ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ
ਕੀਰਤਨ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਸ੍ਰੋਮਣੀ
ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਖਿਆਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਸੀ।
(੩)
ਅੱਜ ਜੋ ਅਸੀਂ
ਪਦਛੇਦ ਬੀੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬੜੇ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਪਾਠ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ
ਦੇਣ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਦਛੇਦ ਬੀੜ੍ਹ ਛਪਵਾਈ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਗਰੰਥ
ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਬੀੜ੍ਹਾਂ ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਉਹਨਾਂ ਬਿਨਾਂ ਰਾਗ ਮਾਲਾ ਤੋਂ ਛਾਪਵਾਈਆਂ। ਸਾਰਾ ਪੰਥ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਛੇ ਹੱਥ ਧੋ ਕੇ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਭਸੌੜੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ
ਅੰਗ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲਾ ਸ਼ੇਰੀ ਦੇ ਕੇ ਅਤੇ ਭੜਕਾ ਕੇ ਪੰਚ
ਖੰਡ ਆਸ਼ਰਮ ਦੁਆਲੇ ਘੇਰਾ ਪਵਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜ਼ਿਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣਾ।
(੪)
ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੰਚ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ
ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਸਾਲੇ,
ਅਖਬਾਰ ਅਤੇ ਟਰੈਕਟ ਆਦਿ ਛਾਪ ਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ।
(੫)
ਪੰਚ ਖਾਲਸਾ
ਦੀਵਾਨ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਥਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਫੌਜੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਪਲਟਨਾਂ ਵਿੱਚ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਿੱਤਨੇਮ ਦੇ ਗੁਟਕੇ ਛਾਪ ਕੇ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਫਤ ਭੇਜੇ ਤੇ
ਮੁਫਤ ਵੰਡੇ।
(੬)
ਇਹ ਹੀ ਪਹਿਲੀ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਦਾੜ੍ਹਾ ਨਾ ਬੰਨਣ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘਾਂ
ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਬਹਾਦਰ ਤੇ ਦਾੜ੍ਹਾ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤੇ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਸਾਰੇ
ਸਿੰਘ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਦਾੜ੍ਹੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ
ਰਾਈਫਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਡ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਆਰਾਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਜਦੋਂ ਰਾਈਫਲ ਉਪਰ ਨੂੰ
ਚੁੱਕੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਦਾੜੀ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੇ ਮੂਵਮੈਂਟ ਠੀਕ ਨਾ
ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਵੱਲੋਂ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸੱਭ
ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀ ਦਾੜ੍ਹਾ ਬੰਨ ਕੇ ਹੀ ਪਰੇਡ ਕਰਿਆ ਕਰਨਗੇ। ਜਿੰਨਾ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਹੁਕਮ
ਮੰਨਣੋ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਫੌਜ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
(ਨੋਟ:
ਇਸ ਦਾੜ੍ਹਾ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਾਲ ਖ਼ਾਲਸਾ ਨਿਊਜ਼ ਸਹਿਮਤ
ਨਹੀਂ, ਦਾੜ੍ਹਾ ਬੰਨਣਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਰੱਖਣਾ, ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਤੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ
ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ।)
(੭) ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਹੀ
ਅਜੇਹੀ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਿਆਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ
ਸਿੱਖੀ ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਰਚਾਰ ਲਈ ਮੁਫਤ ਜਾਂ ਨਾਂ ਮਾਤਰ ਕੀਮਤ ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਹੋਵੇ।
(੮)
ਪਰ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਬਿੱਲਕੁਲ ਨਾ ਬਣਾਈ ਹੋਵੇ।
ਲੱਗਭੱਗ ੪੦-੫੦ ਫੁਟ ਦਾ ਇੱਕ ਟੀਨਾਂ ਦਾ ਛੱਪਰ ਜਾਂ ਸ਼ੈਡ ਹੀ ਬਣਾਇਆ। ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਇਹ
ਟੀਨਾ ਉਪਰ ਚੁੱਕੀਆ ਜਾਂਦੀਆ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਟੀਨਾ ਥੱਲੇ ਸੁੱਟ ਕੇ
ਕੁੰਡੀਆ ਲਾਕੇ ਕੰਧਾ ਦਾ ਕੰਮ ਦਿੰਦੀਆ। ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕਮਰਾ ਤਾਂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ
ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾ ਦੇ ਸੱਪੁਤਰ ਗਿਆਨੀ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁਤਰ
ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਕੱਲ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਮੰਤਵ ਦੇ ਹਜਾਰਾਂ
ਗੁਰਦਵਾਰਿਆ ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਇਆਂ ਖਰਚ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸੀ ਕਮਰੇ ਕੱਚੇ ਜਾਂ ਕੱਚ ਪੱਕੇ ਬਣਾਕੇ ਕੰਮ ਸਾਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾਂ ਸੀ।
ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ।
(੯)
ਇਹ ਹੀ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਥਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ
ਬਾਟਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਪਤਾਸੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਾਏ। ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਇਹ ਸਿੱਧ ਹੋ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਾਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਪਤਾਸੇ ਨਹੀਂ ਪਾਏ ਸਨ, ਪਰ ਬਾਅਦ
ਵਿੱਚ ਮਨ ਘੜਤ ਗੱਲ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ।
(੧੦)
ਪੰਚ ਖਾਲਸਾ
ਦੀਵਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ
ਸਿੱਖ ਬੀਬੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਉਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਵਜੋਂ ਖੰਡੇ ਦੀ
ਬਜਾਏ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। ਤੇ ਉਹ ਭੀ ਪੰਜਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਸਿੰਘ ਜਾਂ
ਪੁਜ਼ਾਰੀ ਹੀ ਛਕਾਉਦਾ ਸੀ।
ਪਰ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਸੱਭ ਲਈ ਇੱਕ
ਹੀ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤਿਆ।
(੧੧)
ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀਰ
ਕਰੀਮ ਬਖ਼ਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰ ਕੇ ਸਾਲ ਭਰ ਪਹਿਲਾਂ ਰਹਿਤ ਰੱਖਵਾਈ, ਫਿਰ ਹੀ ਉਸ
ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਇਆ ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਮ ਲੱਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਪਰ
ਹੁਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਤਨੋਂ ਮਨੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕਾ
ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
(੧੨)
ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ
ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਸੋਝੀਵਾਨ ਸੀ
ਉਸ ਮੌਕੇ ਦਾ ਪਟਿਆਲੇ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸੀ, ਪੰਚ ਖੰਡ ਭਸੌੜ ਵਿੱਚ ਜੁਆਨ ਕੁੜੀਆਂ ਗੁਰਬਾਣੀ
ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਪਹਾੜੀ ਆਸ਼ਰਮ (ਰੈਸਟ ਹਾਊਸ) ਚੈਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇਸ ਆਸ਼ਰਮ
ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਜੁਆਨ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ
ਥਾਂ ਦਸ, ਦਸ ਜਾਂ ਬਾਂਰਾਂ, ਬਾਂਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਜੱਥੇ ਨੂੰ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ
ਕਈ ਲੈ ਗਏ। ਰਾਜੇ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਦ ਭੋਗ ਪਿਆ, ਬਾਬੂ
ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਖੁਦ ਦੇਗ ਵਰਤਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਜਦ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦਾ ਗੱਫਾ ਵਰਤਾਉਣ ਲੱਗਾ
ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਬੈਠੇ ਰਾਜੇ ਨੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਅੱਗੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ
ਜਵਾਬ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਹਜ਼ੂਰ ਆਪ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਪੰਜ ਕਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ। ਇਸ ਤੇ ਰਾਜੇ
ਨੇ ਆਪਣੀ ਡਾਢੀ ਹੱਤਕ ਸਮਝੀ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਲਈ ਵੈਰ ਬੰਨ ਲਿਆ।
(੧੩) ਲਫਜ਼
ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ 'ਤੇ ਇਤੱਰਾਜ਼ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਨਾਮ
“ਪੰਚ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ” ਅਰਥਾਤ “ਖਾਲਸਾ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ” ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਮੁਕਾਮ
ਪੰਚ ਖੰਡ ਪਿੰਡ ਭਸੌੜ ਰਿਆਸਤ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾਂ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ ਸ਼ਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ
ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਘਬਰਾ ਕੇ ਰਿਆਸਤ ਤੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਨਾ ਵਰਤਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਚਾੜ ਦਿੱਤਾ।
ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੀ ਧਾਰਮਕਿ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ
ਧਾਰਮਕਿ ਮਸਲਿਆਂ ਤੇ ਬਕਾਇਦਾ ਬਹਿਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਮਸਲਿਆ ਦਾ
ਹੱਲ ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਰਬ ਸੰਮਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਬਹਿਸ ਪਿਛੋਂ
ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਆਕਾਲ ਤਖਤ 'ਤੇ ਆਮ ਗੁਰਦਵਾਰਿਆ ਦਾ ਪਰਬੰਧ
ਮਹੰਤਾਂ ਤੋਂ ਲੈਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਭੂਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜ਼ਾਤੀ ਤੌਰ ਤੇ
ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵੈਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਸਟੋਰ ਸੀਲ ਕਰਕੇ ਨੌਂ ਗੱਡਿਆਂ
ਤੇ ਲੱਦ ਕੇ ਸਿੱਖ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਟਿਆਲੇ ਲਿਜਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਜ਼ਾਰਾ ਪੁਸਤਕਾਂ
ਮੀਹ ਅਤੇ ਸ਼ਿਉਂਕ ਨੇ ਖਰਾਬ ਕਰ ਦਿਤੀਆਂ ।
(੧੪) ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ
ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਵਾਲੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੀੜ ਨੂੰ ਸਹੀ ਬੀੜ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਸੀ। ਉਸ
ਕੋਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁਖ ਵਿਦਵਾਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਈ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ, ਸ. ਸਮਸੇਰ
ਸਿੰਘ ਅਸ਼ੋਕ ਸ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਾਲੇ, ਗਿਆਨੀ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ
ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਪਰ ਉਸ ਕੋਲ ਪੰਥ ਦਾ ਵੱਡਾ ਵਿਦਵਾਨ ਗਿਆਨੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ ਸੀ। ਜਿਸ
ਦੀ ਦਲੀਲ ਅੱਗੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਵਿਦਵਾਨ ਨਿਰਉੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
(੧੫)
ਗੁਰਬਿਲਾਸ ਨੂੰ ਇਹ ਭੁਲੇਖੇ ਪਾਊ ਬਾਣੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਪਰ ਇਹ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਸਦਾ ਲਈ ਜੁੜਵਾ ਭਾਗ ਬਣ ਗਈ
ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦਵਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਪਰ “ਤੂ
ਠਾਕੁਰ ਤੁਮ ਪਹਿ ਅਰਦਾਸ" ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਪੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਇਸ
ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਪੜਨਾ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਇਕ ਪਾਸੇ ਭਾਈ ਦੋ ਵਾਰੀ ਇਹੋ ਤੁਕ ਬੋਲਦੇ ਸਨ ਤੇ
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬੀਬੀਆਂ: “ਜੀਓ ਪਿੰਡ ਸਭ ਤੇਰੀ ਰਾਸਿ, ਜੀਓ ਪਿੰਡ ਸਭ ਤੇਰੀ ਰਾਸਿ”
ਵੈਰਾਗਮਈ ਲੈਅ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਸਨ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਨੀਤੀ ਸਾਰੇ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਪਰਚੱਲਤ
ਹੋ ਕੇ ਚਾਲੂ ਹੋ ਗਈ।
(੧੬) ਸਕੂਲ ਦੀ
ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ- ਬੀਬੀ ਨਿਰੰਜਣ ਕੌਰ ਅਤਿਅੰਤ ਸੂਝ ਬੂਝ ਵਾਲੀ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ
ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਸਮਝਣ ਵਾਲੀ ਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੁਸਿਆਰ ਸੀ ਜੋ ਬੀਬੀਆਂ
ਦੇ ਸਕੂਲ, ਖਾਲਸਾ ਕੁਆਰੀ ਕਾਲਜ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ
ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ
ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਨਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਇਸਤਰੀ
ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਸੀ ਨਾਂਕਿ ਜਿਨਸੀ ਭੁੱਖ ਦਾ। ਅੱਜ ਕੱਲ ਦੇ ਡੇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ
ਬਲਾਤਕਰ ਵਰਗੇ ਕੇਸਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਨਿਰਲੇਪ ਕੇਸ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਈ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਖਿਆਲ
ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਾਬੂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਜ਼ਸ ਘੜੀ ਗਈ ਸੀ।
(੧੭) ੳ: ਪੰਚ
ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਭਸੌੜ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਸਤਕ, ਟਰੈਕਟ ਆਦਿ ਛਾਪ ਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ
ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਵਿਹਾਰ ਸੁਧਾਰ ਤੇ ਪੁਸਤਕ ਲਿੱਖੀ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਮਰਦਮ ਸੁਮਾਰੀ ਵੇਲੇ
ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜੱਟ ਸਿੱਖ, ਝਿਊਰ ਸਿੱਖ, ਤਰਖਾਣ ਸਿੱਖ, ਰਵਦਾਸੀਏ ਸਿੱਖ ਤੇ ਮਜ਼ਬੀ
ਸਿੱਖ ਆਦਿ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾਂ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਸੱਭ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਸਿੱਖ ਲਿਖਾਉਣ ਦਾ
ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। (ਅ) ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਪੰਚ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦੀ ਇਕੋ ਇੱਕ ਅਜੇਹੀ
ਸਟੇਜ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਕੋਈ ਦਾਹੜੀ ਬੰਨੀ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਪੈਪਸੂ ਦੇ ਤੱਤਕਾਲੀਨ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਦਾਹੜਾ
ਖੋਲ ਕੇ ਬੋਲਣਾ ਪਿਆ ਸੀ।
(੧੮) ਇਸ ਸੰਸਥਾ
ਨੇ ਨਿੱਤਨੇਮ ਦੇ ਗੁਟਕੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਮਾਤਰ ਕੀਮਤ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਕੀਤੇ ਸਨ।
(੧੯) ਇਸ ਹੀ
ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਦਰਜ਼ਾ ਗੁਰੂਆਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਹੀ
ਅਰਦਾਸ ਵਿੱਚ ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਸਲੋਕ ਮਹਲਾ ੨ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਕਰੇ ਆਪਿ, ਆਪੇ ਆਣੈ ਰਾਸਿ॥
ਤਿਸੈ ਅਗੈ ਨਾਨਕਾ, ਖਲਿਇ ਕੀਚੈ ਅਰਦਾਸਿ॥ ੧॥ ਨਾਲ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ {ਵਾਹਿਗੁਰ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ, ਵਾਹਿਗੁਰ
ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹ॥} ਲਿਖਿਆ, ਅੱਜ ਵਾਲਿਆਂ ਵਾਙ “ਵਹਿਗੁਰੂ “ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ। ਬਾਬੂ
ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੈ ਸਿੱਖ ਲੰਗਰ ਬਿਬੇਕ ਦਾ ਹੀ ਛਕਦੇ
ਸਨ, ਭਾਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਦਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵਰਤਾਇਆ
ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਹੀ ਛਕਦੇ ਸਨ। ਪੰਚ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਇੱਕ ਅਜੇਹੀ ਸੰਸਥਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਲੜਕੀਆਂ
ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਗਹਿਣੇ ਪਾਏ, ਬਿਨਾਂ ਪਰਦੇ, ਬਿਨਾਂ ਘੱਗਰੇ ਦੇ ਨੰਗੇ ਮੂੰਹ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ਼
ਕਰਾਉਣੇ ਸੁਰੂ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧਤਾ
ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਜੇ
ਕਿਸੇ ਪਾਠਕ ਨੇ ਕੁਮੈਂਟ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
