3
ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਇਕ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਆਪਣੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਪੱਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਚ ਆਏ ਇਕ ਤਬਦੀਲੀ ਮੋੜ (Turning
Point) ਨੂੰ ਲੰਘਿਆ ਵੀ ਐਨਾ ਸਮਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉਸ ਤਬਦੀਲੀ ਮੋੜ, ਜਿਸਨੇ ਕੌਮ
ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਕ ਦਮ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਸਦੀ ਅੱਜ ਕੌਮ 30ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾ
ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਤਨ ‘ਚ ਵੀ, ਮਨ ‘ਚ ਵੀ, ਡੂੰਘੇ ਜਖ਼ਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ,
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਕੇ, ਗਫ਼ਲਤ ਦੀ ਨੀਂਦ ਸੁੱਤੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ
ਮਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਰਾਂ ‘ਚ ਜਾਨ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਾਕੇ ਕੌਮ ਦੀ ਹਸਤੀ, ਕੌਮ ਦੀ ਹੋਂਦ
ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਕੇ, ਕੌਮ ਨੂੰ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਕਰ
ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਾਕਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਪਤ
ਕੋਡ ‘ਚ "ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊ ਸਟਾਰ" ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ
ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਸਮਝੇ ਇਸਨੂੰ ‘ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ
ਤਾਰਾ’ ਦਾ ਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ਉਸ ਕੋਝੀ ਤੇ ਦੂਰ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ
ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸਾਕਾ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ‘ਤਬਦੀਲੀ ਮੋੜ’ ਸਾਬਤ ਨਾ
ਹੋ ਸਕੇ ਅਤੇ ਇਸ ਸਾਕੇ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਰਕੇ ਕੌਮ ਦੇ ਮਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ
ਅਤੇ ਅੱਜ ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ, ਲੱਚਰਤਾ, ਟੀ. ਵੀ. ਕਲਚਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ
ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੀ ਤਰਜ਼ ਏ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਮਲੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਸੇ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ, ਉਹ ਆਪਣੇ
ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ, ਆਪਣੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਸਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਣ, "ਅਸੀਂ
ਸਿੰਘ ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਦਸਮੇਸ਼ ਦੇ" ਦੀ ਥਾਂ" ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ‘ਤੇ ਬੁੱਲਾਂ ਤੇ, "ਮੈਂ
ਵੈਲੀ ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਦਾ" ਉਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਸਿੱਖ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਇਸ
ਮੰਤਵ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਹਰ ਹੀਲਾ ਵਸੀਲਾ ਵਰਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ
ਤਬਦੀਲੀ ਮੋੜ ਨਾਲ ਕੌਮ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਤੇ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਥਾਂ
ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਢੁੱਕਵੀਂ ਯਾਦਗਾਰ 28 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕੀ
ਅਤੇ ਜੇ ਬਣਾਈ ਵੀ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾ ਹੀ ਸਾਡੀ
ਕੌਮ ਸਾਕਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹਫ਼ਤੇ ਨੂੰ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ 1984 ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਸਿੱਖ
ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਖੂਨੀ ਹਫ਼ਤੇ ਨੂੰ ਕੌਮ ਦੇ ਮਨ ‘ਚ ਸਿੱਖੀ ਸਵੈਮਾਣ ਦੇ ਜ਼ਜਬੇ ਨੂੰ ਜਗਾਈ ਰੱਖਣ
ਵਾਲੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਫੈਸਲਾ ਲੈ ਸਕੀ ਹੈ। ਇਸ ‘ਚ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਸਾਕਾ ਦਰਬਾਰ
ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦਰਦ ਭਿੱਜੀ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸੁੱਤੀਆਂ ਜਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਗਾਇਆ, ਡੂੰਘੇ ਜਖ਼ਮ ਵੀ
ਦਿੱਤੇ, ਜਿਸਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰ ਇਹ ਸੋਚਣ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੌਣ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੌਣ
ਸੀ? ਇਹ ਸਵਾਲ ਵੀ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਣ ਖਲੌਤਾ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਰਹਾਂਗੇ ਵੀ
ਜਾਂ ਹਾਰੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇਕ ਭੁੱਲਿਆ ਵਿਸਰਿਆ ਕਾਂਡ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਵਾਂਗੇ।
ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ੁਕਰਾਤ, ਭੁੱਲੇ ਭਟਕੇ ਤੇ ਅੱਲੜ੍ਹ
ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ਰੋਕ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਕਾਨੂੰਨ, ਰਾਜ ਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ
ਬਾਰੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ
ਸੀ ਕਿ ਆਖ਼ਰ ਉਹ ਕੌਣ ਹਨ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਸਤੀ ਕੀ ਹੈ? ਉਹ ਸੰਸਾਰ ‘ਚ ਕਰਨ ਕੀ ਆਏ ਹਨ?
ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਾਕੇ ਮਗਰੋਂ ਕੁਝ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਆਲਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵੀ ਸਨਮੁੱਖ
ਹੋਈ ਹੈ।
ਅੱਜ 30 ਸਾਲ ਲੰਘ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਜਾਗਰੂਕ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ
ਮਨਾਂ ‘ਚ ਇਹ ਸੁਆਲ ਭੱੜਥੂ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਤਾਂ ਤੇ, ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨੀ ਤੇ,
ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਤੇ, ਸਿੱਖ ਆਰਥਿਕਤਾ ਤੇ, ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਨਾਲ ਹਮਲੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਕ ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਪੱਖਾਂ
ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਸੂਖ਼ਮ ਪਰ ਭਿਆਨਕ ਹਮਲੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡੇ ਉਹ ਆਗੂ ਵੀ ਪੂਰੇ
ਸੁਚੇਤ ਨਹੀਂ, ਜਿਹੜੇ ਸਿੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੇ ਲੜਾਈ ਲੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪੰਥਕ
ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ, ਉਸਦੀ ਸੂਝ-ਸਮਝ ਵੀ ਅਸੀਂ ਪੈਦਾ
ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੀ ਘਾਟ
ਦੇ ਰੌਲੇ-ਰੱਪੇ ‘ਚ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਭਾਵੇਂ ਕੀਰਤਨ-ਦਰਬਾਰਾਂ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨਾਂ, ਲੰਗਰਾਂ ਆਦਿ ਦੇ
ਟੀ. ਵੀ. ਚੈਨਲਾਂ ਤੇ ਲਾਈਵ ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਲੈ ਆਂਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਹਰੀ
ਵਿਖਾਵੇ ਤੇ ਫੋਕਟ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਨੂੰ ਵੀ ਹੱਲਾ-ਸ਼ੇਰੀ ਮਿਲੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਤਾਂ
ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਦੂਰ ਚਲੇ ਗਏ ਹਾਂ।
ਅੱਜ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਕੌਮ ਦੇ ਬੌਧਿਕ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਉਚਾ ਚੁੱਕਿਆ ਜਾਵੇ,
ਹਰ ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਮੁੱਦੇ ਤੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਲਾਹੁੰਣ ਦੀ ਥਾਂ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਓਟ
ਆਸਰਾ ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਸੇਧ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕਜੁੱਟ ਤੇ ਇਕਮੱਤ ਹੋ ਕੇ, 1984 ਦੇ ਸਾਕੇ ਤੋਂ ਸਬਕ
ਸਿਖਦਿਆਂ, ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਉਂਤਬੱਧ ਲਾਮਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।
ਫੋਕੇ ਨਾਅਰਿਆਂ, ਸੋਸ਼ੇਬਾਜ਼ੀ, ਵਿਖਾਵਿਆਂ
ਆਦਿ ਨਾਲ ਕੌਮ ਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ।
1984 ‘ਚ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਤੇ
ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹਮਲਾ ਕਿਸੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਾੜਵੀਂ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਹ ਸਦੀਆਂ
ਤੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਗੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸਾਜ਼ਿਸ ਤੇ ਸਿੱਖ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਮਨ ‘ਚ ਸਿੱਖੀ
ਪ੍ਰਤੀ ਨਫ਼ਰਤ ਕਾਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯੋਜਨਾ ਬੱਧ ਤੇ ਮਿਥਿਆ ਹੋਇਆ ਹਮਲਾ ਸੀ।
ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਾਡੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੂੰ
ਅੰਜ਼ਾਮ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿੱਖੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਆਰੀ ਫੇਰੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਸੀਂ
ਉਸਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਸਿਸਟਮ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਉਸ ਪੱਧਰ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੱਧੀ
ਵੀ ਸਿਰਜ ਨਹੀਂ ਸਕੇ। ਅਸਲ ‘ਚ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਉਪਰਲੇ ਕਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਸਾਕੇ
ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਾਰਣਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਘੋਖ ਪੜਤਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖੀ ਤੇ
ਹੋ ਰਹੇ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗੇ।
ਅੱਜ ਸਾਡੀ 70-80 ਫੀਸਦੀ ਜੁਆਨੀ, ਪਤਿਤਪੁਣੇ ਅਤੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ‘ਚ
ਗਲ਼ਤਾਨ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ‘ਚ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕ ਅਚੇਤ ਜਜ਼ਬਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ
ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਭਾਈ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਵਿਰੁੱਧ ਉਠੀ ਕੇਸਰੀ ਲਹਿਰ, ਪ੍ਰੋ. ਭੁੱਲਰ ਦੀ ਫਾਂਸੀ
ਵਿਰੁੱਧ ਆਰੰਭੀ ਇਕ ਕਰੋੜੀ ਦਸਤਖ਼ਤੀ ਮੁਹਿੰਮ, ਬੰਦੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਉੱਠੀ ਲਹਿਰ
ਜਾਂ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ‘ਚ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕੌਮ ਦੇ ਆਗੂਆਂ
ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੋਚਣਾ ਅਤੇ ਸੁਹਿਦਰਤਾ ਨਾਲ ਠੋਸ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਕੇ, ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ
‘ਬੇਦਾਵੇ’ ਨੂੰ ‘ਪੜਵਾਉਣਾ’ ਪਵੇਗਾ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਉਂਕਿ ਸੁਆਰਥੀ ਤੇ ਦੰਭੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਕੌਮ
ਦੀ ਅਣਖ਼, ਗੈਰਤ, ਗੈਰਾਂ ਅੱਗੇ ਗਹਿਣੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕੌਮ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਕਿਆਂ
ਤੋਂ ਸਹੀ ਸੇਧ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਲੈ ਕੇ, ਕੌਮ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੰਜ਼ੀਰਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ੍ਹਣ ਲਈ
ਉਠਣਾ ਪਵੇਗਾ।
